Болгарская глиняная чаша Троянские павлиньи глаза струящаяся эмаль диаметром 15 см.

Ceramika bułgarska   - ładna miseczka z półokrągłym żółtym dnem emaliowanym -  -  z czerwonej gliny -  dekorowana tradycyjnie – płynącą  kolorową emalią –charakterystyczną dla bułgarskiej ceramiki z okolic Trojan miasta w dorzeczu Dunaju na przedgórzu Bałkanów.

Klasyka bułgarskiej ceramiki o wielkich tradycjach.

Wymiary

średnica 15 cm wysokość 6,3 cm, średnica podstawy 7 cm- ręczna robota - drugiego takiego nie ma... bardzo ładna plama na ścianę - z solidnej tradycyjnej gliny... technika, która ma kilkadziesiąt tysięcy lat. Takie talerze z pewnością pamiętają czasy imperium rzymskiego, kiedy Bułgaria była Tracją - prowincją Rzymu.

Bardzo ładny wzór - jak w kalejdoskopie - kolorowe emalie swobodnie płynąc tworzą symetryczny wzór we wszystkich kierunkach powierzchni emaliowanej - bardzo podobne wzory znajdowaliśmy na koszulkach hippisów w latach 60tych - kolorowe abstrakcyjne rozety były wówczas wyrazem buntu wobec zasad tradycyjnych grafik i wzorów dekorujących tkaniny. Białe koszulki zawijane w spiralne były farbowane- farba wnikała w sploty - tworząc abstrakcyjną plamę o różnych odcieniach - trochę podobną do tej bułgarskiej porcelany... być może takie dekoracje zdobiły suknie kobiecych demonów samodiw - o których dalej piszemy...

Pawie Oczka - Czyli O Ceramice Bułgarskiej

Pamiętacie z dzieciństwa, takie brązowe wazonik na komodzie? Z wakacji nad Morzem Czarnym  przywoziliśmy tą ładną ceramikę -  którą  Bułgarzy używają na co dzień – przynosząc na stół dzbanek z winem -  albo gliniane kieliszki na rakiję…   miseczki czy talerzyki w tzw. pawie oczka – trafiały do naszych kuchni, gdzie służyły latami  jako paterki na ciastka, miseczki na oliwki, albo talerzyk dekorujący ścianę. Bo sa niezwykle dekoracyjne.  Być może stały obok ceramiki z Bolesławca czy Włocławka. To słynna bułgarska ceramika którą do dziś znaleźć można w wielu polskich domach.

Pawie Oczka - Ceramika Bułgarska

Garncarstwo to jedno z najstarszych rzemiosł. Archeolodzy twierdzą, że koło garncarskie znane było m.in. Trakom zamieszkującym ziemie obecnej Bułgarii już we wczesnej epoce żelaza. Kontakty kulturalne i handlowe z Grecją przyniosły wpływ sztuki hellenistycznej na rzemiosło garncarskie, które widoczne jest zarówno w kształtach naczyń, jak i w ich ornamentyce. Wraz z przybyciem na Bałkany Słowian oraz Protobułgarów sztuka garncarska ulegała dalszym przemianom.

Rzemiosło garncarskie podupadło po podboju Bałkanów przez Turków w wieku XIV. Świetność swą odzyskało dopiero w wiekach XVIII i XIX. Wówczas warsztaty garncarskie działały właściwie we wszystkich większych miejscowościach Bułgarii. Szczególnie zasłynęły Gabrowo, Businci, Razłog, Aitos, Cziprowci, Pirot, Trojan a także liczne warsztaty w okolicach Sofii.

W warsztatach tych wytwarzano różnego rodzaju dzbanki, brytfanny do zapiekania potraw, miseczki, talerze, a także naczynia rytualne. Ornamentyka tych przedmiotów różniła się w zależności od ich kształtu oraz przeznaczenia. Przeważnie zachowywano naturalną barwę gliny.

Motywy dekoracyjne wynikały z tradycji ludowej, ściśle związanej z wierzeniami mieszkańców tych regionów. Zarówno wizerunki węży, rozet, koncentrycznych okręgów czy krzyży, jak również stosowane kolory miały znaczenie magiczne. Np. do odprawiania czarów stosowano wyłącznie miseczki w kolorze zielonym, a osoby cierpiące na opętanie przez samodiwy piły wodę tylko z małych zielonych czaszy. Do przedmiotów o specjalnym przeznaczeniu należały też m.in. naczynia weselne na wino - krondiri oraz garnuszki na jedzenie noszone w pole - rukatki.

Za typowe bułgarskie naczynie najczęściej uznaje się smukły dzban o wydłużonej, delikatnej szyjce, pokryty polewą ceramiczną w kolorach żółtym i zielonym. Charakterystyczne są również okrągłe, spłaszczone z obu stron naczynia na rakiję, przeznaczone do zawieszania u pasa.

Najbardziej rozpowszechnioną techniką zdobniczą jest pokrywanie spodu lub całej powierzchni naczynia różnokolorowymi linearnymi wzorami. Technika zdobnicza z miejscowości Trojan polegała na pozostawianiu kropli białego i brązowego barwnika, aby swobodnie spływały w dół po powierzchni naczynia. Nadmiar barwnika ściekający wzdłuż ścianek dawał charakterystyczny wzorek pawich oczek.  Technika ta stosowana jest w warsztatach Bułgarii do dziś. Stąd wzięła się popularna nazwa tego typu naczyń: trojanska keramika - ceramika z Trojana.

Tradycja ta żywa jest do dzisiaj. Szkoła trojańska jest zjawiskiem niepowtarzalnym w bułgarskiej sztuce ludowej.

Dziś typową ceramikę bułgarską można spotkać przechadzając się uliczkami każdego turystycznego miejsca w Bułgarii.

Parę słów o bułgarskich demonach – samodiwach

Samodiwa, samowiła, wiła – demon folkloru bułgarskiego, podobny do wił i jud, pokrewny rusałkom.

Były to dusze pięknych kobiet, zamieszkujące trudno dostępne pieczary przy źródłach wodnych, pustkowia czy opuszczone wiatraki, których skrzydła obracały się na opak. Swoje siedziby opuszczały wczesną wiosną, stroniąc od ludzi, wracały zaś jesienią. Ukrywały się w cieniu starych drzew i niezamieszkanych domostwach, które opuszczały w nocy.

Po zmierzchu zbierały się razem w pobliżu wody – jezior, stawów, źródeł – rozbierały się do naga, prały swoje białe szaty, suszyły w blasku księżyca, zazdrośnie ich strzegły, aby nie zostały ukradzione, bowiem w nich tkwiła cała ich moc. Następnie kąpały się, później na polanie obok śpiewały i tańczyły horę. Kochały muzykę, zwłaszcza brzmienie fletu. Porywały przy tym miejscowych górali, którzy znajdowali się w pobliżu. Zabawa trwała do wschodu Słońca.

Samodiwy pojawiały się także jako pracujące kobiety przy zbiorach, wspierały młode małżeństwa z dziećmi. W większości przypadków były jednak nieprzyjazne dla ludzi – wstrzymywały źródła, stawiały przynęty na pasterzy, których zabijały, ponieważ niszczyli oni ich polany, porywały ładne dziewczyny i narzeczonych lub przysparzały im problemów z zawiści i złośliwości.

Mogły swoje twarze zmieniać w zwierzęce, najczęściej wilka. Czciły chrześcijańskie święta, zwłaszcza Wielkanoc – zabijały ludzi, którzy nie przestrzegali tego święta.

Często jeździły na jeleniach, posługując się wężami jako batem. Jeśli ktoś upolował jelenia, one natychmiast zabijały myśliwego, ewentualnie zsyłały na niego śmiertelną chorobę. Ludzie nazywali tę chorobę samodiwską; jeśli chory pojawi się w miejscu swawol samodiw, natychmiast ginie.

Samodiwy bratały się z junakami, którzy byli dla nich dobrzy. Tworzyły z nimi sojusze, a nawet rodziły dzieci. Królewicz Marko był urodzony przez samodiwę.

Jeśli jakiś mężczyzna ukradł samodiwie welon (bułg. sjanka), ta przemieniała się w zwykłą kobietę i stawała się mu posłuszna. Taka kobieta nie zostawała dobrą matką i gospodynią, ponieważ korzystała z każdej chwili, aby sobie zwrócić utraconą swobodę samodiwy, omijając wykonywanie obowiązków. Działały na własną rękę, były kapryśne, występne i obsesyjne wobec ukochanego nie opuszczając go ani na chwilę, interesowały się tylko nim, często przez to doprowadzały go do śmierci.

Samodiwa w kulturze

W wierzeniach ludowych przed samodiwą chroniły: czosnek, zielona ceramika, kość martwej kobiety, skóra węża, popiół, olibanum, przeżegnanie się oraz dym ognia lub papierosa.

O samodiwach powstało wiele bułgarskich pieśni. Samodiwy są bohaterkami poematu Chadżi Dimityr Christo Botewa.

W serii J.K. Rowling o Harrym Potterze samodiwa (ang. Veela) jest oszałamiająco piękną i urzekającą kobietą, która w magiczny sposób wprowadza swoim śpiewem i tańcem ludzi w trans. Postacie te mogły przekształcać się w ohydne stworzenia podobne do ptaków, mogące w gniewie rzucać kule ognia. Pojawiły się w czwartej części serii o Harrym Potterze – Harry Potter i Czara Ognia, w której towarzyszyły bułgarskiej drużynie quidditcha w Pucharze Świata w Quidditchu.